Meclis, saat 18.00’de İsmet İnönü başkanlığında toplandı. Gündemde ülkenin idare halinin “Cumhuriyet” olduğunu duyuran anayasa değişikliği teklifi vardı.
Yunus Nadi Beyefendi teklif üzerine kelam aldı. Mondros Mütarekesi’ne kadar yaşanan olayları anımsatıp Cumhuriyetin ilanının gerekliliğini lisana getirdi. Daha sonra kürsüye çıkan Vasıf Beyefendi, Cumhuriyeti övdü.
Eyüp Sabri Hocaefendi, gecikmeden cumhurbaşkanının seçimiyle devam edilmesini talep etti.
Konuşmaların akabinde tasarı saat 20.30’da oturuma katılan 158 üyenin tamamının oyuyla kabul edildi.
Cumhuriyetin ilanı “Yaşasın Cumhuriyet” sesleri ve alkışlarla karşılandı.
(Atatürk ve Yunus Nadi)
Ardından Cumhurbaşkanlığı seçimine geçildi. Oylama zımnî yapıldı. 158 milletvekilinin tamamı birebir isme oy verdi: Mustafa Kemal.
‘Efendiler…’
Atatürk, genç Cumhuriyetin birinci cumhurbaşkanı olarak kürsüye çıktı. Birinci konuşmasında şunları söyledi:
“Efendiler; asırlardan beri Doğu’da haksızlığa ve zulme uğramış olan milletimiz, Türk milleti, gerçekte soydan sahip bulunduğu yüksek kabiliyetlerden mahrum zannediliyordu.
Son yıllarda milletimizin fiili olarak gösterdiği kabiliyet, istidat ve kavrayış kendi hakkında makus düşünenlerin ne kadar gafil ve ne kadar gerçeği görmekten uzak, görünüşe aldanan beşerler olduğunu pek hoş ispat etti.
Milletimiz kendisinde var olan vasıfları ve kıymeti, hükümetin yeni ismiyle medeniyet dünyasına çok daha çarçabuk gösterebilecektir. Türkiye Cumhuriyeti, dünya devletleri ortasında tuttuğu yere layık olduğunu yapıtlarıyla ispat edecektir.
Arkadaşlar; bu yüksek rejimi yaratan Türk milletinin son dört yıl içinde kazandığı zafer, bundan sonra da birkaç misli olmak üzere kendini gösterecektir. Bendeniz, kazandığım bu itimat ve itimada layık olmak için pek değerli gördüğüm bir noktadaki muhtaçlığı arz etmek mecburiyetindeyim. O muhtaçlık, şanlı heyetinizin şahsıma karşı gösterdiği sevgi, itimat ve takviyenin devamıdır. Fakat bu sayede ve Tanrı’nın yardımıyla, bana verdiğiniz ve vereceğiniz misyonları en uygun biçimde yapabileceğimi ümit ediyorum.
Daima sayın arkadaşlarımın ellerine çok samimi ve sıkı bir biçimde yapışarak, kendimi onların şahıslarından bir an bile uzak görmeyerek çalışacağım. Hep milletin sevgi ve inancına dayanarak daima birlikte ileri gideceğiz. Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır.”
