‘YENİ BİR AYDINLANMA DEVRİ BAŞLAMALI’
PROF. DR. TANER TİMUR (TARİHÇİ) (İSTANBUL) (87)
Siyaset lisanında bir kavram, aslında onun tam zıddı olan kavramla birlikte düşünülerek daha güzel anlaşılır. Bu bağlamda “Cumhuriyet”i de lakin “saltanat”la birlikte ele alarak daha güzel anlayabiliriz. Zati tarihte cumhuriyet rejimleri de ekseriyetle “hanedan” rejimlerine son vererek ortaya çıktılar. “Cumhuriyet”, en özlü tarifiyle devlet liderinin seçimle işbaşına gelmesidir.
Ben, Türkiye’de saltanatın kaldırılmasından 13 yıl sonra doğdum ve “Laik Cumhuriyet”in hiçbir tartışma konusu olmadığı bir eğitimden geçtim. Ve ne yazık ki bugün ulus olarak Cumhuriyetin 100. yıldönümünü Batı’nın ortaçağ bedellerine hasret duyan ve tüm çağdaşlaşma gayretlerimizi bir “istila hareketi” olarak gören bir iktidar altında kutlamaya hazırlanıyoruz. Bu şartlarda en büyük umudumuz ve en temel beklentimiz de Cumhuriyetin 100. yıldönümünün tünelden çıkış ve yeni bir “Aydınlanma” periyodunun başlangıcı olmasıdır.
‘KANIMIZA VE RUHUMUZA İŞLEDİ’
NİLGÜL DOĞAN (VARDİYA BİZDE PLATFORMU KURUCUSU) (İZMİR)(71)
Emperyalizmle ve monarşiyle kan ve can vererek savaşarak kazanılan Cumhuriyet, kutsalımızdır. Ulu Ceddimizin karanlığa açtığı ışıl ışıl bir pencere olduğu için çok kıymetlidir.
Ben, Cumhuriyet’i evvel asker olan babamdan okulöncesi anlattığı kahramanlık öyküleriyle anlamaya çalıştım. Okulda birinci öğrendiğim şiir “Cumhuriyet hayat demek, kalbinde yaşat demek, öz yurdunu canından çok sevmek demek” diye bir şiirdi. Sonraları, boyum uzun olduğu için Cumhuriyet bayramlarını sadece bayrağı ben taşıyacağım diye iple çekerdim.
Özetle Cumhuriyet benim kanıma işledi. Hayat arkadaşımı da asker seçmemde Cumhuriyeti temsil eden üniformaya olan tutkumun da tesiri olduğunu düşünüyorum. Şu anda onu hapsettiler fakat onun Cumhuriyete olan inancını ve sevgisini asla hapsedemezler.
‘CUMHURİYET, LAİKLİK DEMEKTİR’
ŞULE NAZLIOĞLU EROL (AVUKAT) (ANKARA) (68)
‘ÇAĞDAŞ UYGARLIĞIN TEMELİDİR’
PROF. DR. RIDVAN AKIN (TARİHÇİ) (İSTANBUL) (63)
Cumhuriyet benim için, ulusal kurtuluş kahramanı Mustafa Kemal Atatürk’ün önderliğinde Türklerin çağdaş bir devletinin kurulmasıdır. Bu ihtilal antimonarşik, antifeodal, laik niteliktedir. Bu devlet ulusaldır, laiktir. Batı’daki cumhuriyetlerden farkı, ezilen ve sömürge olma sonundan dönen bir ulusun Cumhuriyeti olarak halkçı bir cumhuriyettir. Milliyetçi karakteri antiemperyalist bir bağımsızlık savaşından doğmuştur.
Çağdaş uygarlık temelinde yükselmektedir. Kaynaklarını en gerçekçi biçimde kullanmış, güçlü bir Cumhuriyet neslinin yaratılması için önceliğini eğitim ve sıhhat alanında kullanmıştır. Ülkenin her yerine hizmetlerin ulaşmasını sağlayacak bayındırlık alanında bilhassa demiryolu ağı kurulmuştur. Ulusal devletin ulusal iktisadının altyapısı oluşturulmuştur.
Cumhuriyetin vurgulanması gereken bir diğer tarafı ise kültür ihtilali olan Türk Aydınlanmasıdır.
Türkiye Cumhuriyeti, Türklerin ulusal Aydınlanma ihtilalinde, insanlık ailesinin eşit ve saygın bir üyesi olma maksadına ulaşma yolunda bir devlet kurma iradesi manasına gelir.
‘EĞİTİMDE FIRSAT EŞİTLİĞİ DEMEKTİR’
DOÇ. DR. HAZAL PABUÇCULAR (AKADEMİSYEN, YAZAR) (37)
Cumhuriyet yönetiminin öznel olarak ne manaya geldiğini sanırım en çok eşitlik kavramı ile açıklayabilirim. Burada eşitlikten iki kastım var: Fırsat eşitliği ve kadın-erkek eşitliği.
Kuşkusuz Türkiye’de her iki kavramla ilgili de hem tarihte hem de günümüzde birçok sorun yaşadık ve yaşıyoruz. Lakin bugün daha çok üst sınıf ailelerin muazzam bir biçimde para harcayıp çocuklarına aldırdığı ve sınıfsal farklılıkları güzelce derinleştirdiğini düşündüğüm eğitimi, o devirde Anadolu ve fen liseleri aracılığıyla fiyatsız bir biçimde alabilme bahtına sahiptik. Gaye öğrenciyi üniversite imtihanlarına hazırlamak değildi. Kültür seviyesi yüksek bir insan yaratmaktı. Bir nevi Cumhuriyet’in kültür ihtilali amacının bir yansımasıydı. Bu eğitimin yolunu açan Cumhuriyet aydınlanmasıydı ve birçoğumuzun öteki şartlarda bu eğitimi alması imkânsızdı.
İkinci mevzu ise bayanların pozisyonu. Bu mevzuyu anlatırken genelde herkes geçmişe bakıyor lakin ben bugüne ve Ortadoğu’da bayanların pozisyonuna bakmanın daha manalı olduğunu düşünüyorum. Çünkü bir yüzyıl evvel bayanlar yazılarında kendi isimlerini kullanmaktan imtina ederken bugün bir bayan olarak erkeklerin çok daha baskın olduğu bir alanda eserler veriyorum.
‘EN BÜYÜK BAYAN DEVRİMİDİR’
DOÇ. DR. EVRİM ŞENCAN (AKADEMİSYEN, YAZAR) (42)
Atatürk’ün en büyük yapıtı olan Cumhuriyet Devrimi’nin taşıyıcı kolonu tartışmasız bayandır. Cumhuriyet, bayanın ihtilalidir. Cumhuriyet, her alanda eşitliği getirir. Bu manada bayanın kurtuluşundaki birinci adımdır. Cumhuriyet idare biçiminin benimsendiği Kemalist ihtilalde evvel eğitim ve hukuk alanında bayanın kurtuluşu gerçekleşti. Aile Yasası ve Uygar Kanun, bayanın türel durumunu sağlamlaştırdı. Çünkü Uygar Kanun’un İsviçre’den esinlenilmesinin temel sebebi de buydu. Zira İsviçre kanunu, bayanların gereksinimlerine en olumlu istikamette karşılık veren maddeleri içeriyordu. Atatürk, “Efendiler!” biçiminde seslenirken, “hanımefendiler ve beyefendiler” demek istiyordu.
Bilinç başkaldırıyla başlar; başkaldırı ise yürek ister. Cumhuriyet hamasetin ve azmin beden bulduğu başkan sayesinde sağlam temellerle yükselmiştir. Atlattığı çok badireye karşın hayatta kalmayı başaran Cumhuriyetimizin 99. doğum günü kutlu olsun.
