Bartın’ın Amasra ilçesinde Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ilişkin maden ocağındaki grizu patlaması sonucu 42 madencinin hayatını kaybettiği facianın üzerinden bir ay geçti. Faciaya ait ön uzman raporunda, “havalandırmanın yetersiz olduğuna” dikkat çekilmişti. Soruşturma kapsamında, madencilerin şahit sıfatıyla verdiği sözler ortaya çıktı.
İşçi Aydın Çetin, Amasra Cumhuriyet Başsavcılığı’nda verdiği tabirinde, “Tahminimce yaklaşık 6 ay mühlet ile olayın meydana geldiği kısma girmek mümkün değildir. İçerideki metan gazının oksijen ile temasını engellemek için yollara baraj yapıldı” diye açıkladı.
“YAŞAM ODASI MALİYETLİ BULUNDU”
Nakliye personeli Aydın Gündoğdu tabirinde, Soma’da 301 madencinin hayatını yitirdiği facianın akabinde Amasra’da ömür odası yapılmasının gündeme geldiğini lakin “maliyetinin yüksek” bulunarak yapılmadığını şöyle anlattı:
“Maden ocağında kullanılan benim bildiğim yalnızca maske istasyonları var, orada yedek maskeler bulunmaktadır. Bunun dışında bir ömür alanı yoktur. Bu ömür odası konusu Soma faciası sonrasında bir gündeme geldi, lakin baktılar ki maliyeti yüksek sonrasında vazgeçildi.”
“HAVALANDIRMA ZAHMETİNE SEBEP OLUYORDU”
Üretim çalışanı Aydın Kalaycı, madendeki havalandırma düşüncesine dikkat çekerek, şunları açıkladı:
“350 kotunda yapılan lağım çalışmaları sonucunda oluşan hava sirkülasyonu -300 kotunda bir havalandırma problemine sebep oluyordu. Vefat eden arkadaşlarımın bir kısmının burada oluşan havalandırma zahmetinden kaynaklı nefessiz kaldığını düşünüyorum.
Benim bildiğim kadarıyla arkadaşlarımız son 3-4 ayda ayak gerisinde açıklık olduğunu bu sebeple tavanın düşmediğini, -350 kotta gaz birikintisinin fazla olduğunu söylemişlerdi. Biz bu hususu arkadaşlarımız şifahen kelamlı olarak yetkililere bildirdiler, lakin biz emekçi konumunda olduğumuz için çok da dillendiremedik. Olağanda ayak ardına beton enjeksiyon yapılırdı, ayak altlarına taş tozu serpilirdi ve kömür tozunun patlaması engellenirdi, yaklaşık 1 yıldır ben bunun yapıldığını hiç görmedim, bu olağanda kalan kömürlerden oluşan gazı engellerdi.”
“KAPSAMLI EĞİTİM VERİLSE HAYATTA KALABİLİRLERDİ”
Maden ocağında -300 kotta 2. rekupta kazmacı olarak misyon yapan Birol Ayaş, kendilerine verilen emekçi sıhhati ve iş güvenliği eğitimlerinin yetersiz olduğuna dikkat çekerek, şunları belirtti:
“Bize ani bir olay gerçekleştiğinde pak hava yoluna yanlışsız hareket etme konusunda bilgi verildi. Maskeyi takıp maske istasyonlarına yani maske odalarına gitmemiz söylendi. Bize her sene etkin formda yılda iki gün iş güvenliği kursu verilirdi. Benim kanaatime nazaran bu eğitimler teorik olarak kalıyordu, uygulamalı eğitim olsaydı daha yeterli olabilirdi. Bununla ilgili vefat eden arkadaşlarımız 2-3 yıllık deneyime sahip arkadaşlardı, onlara daha kapsamlı bir eğitim verilse idi, tahminen de vefat sayısı daha az olabilirdi. Olay günü gördüğüm kadarıyla birçok maskesini takamamıştı.”
“ARKADAŞLARIMIZIN KİMİLERİ YAŞIYOR OLACAKTI”
Kazma emekçisi Burak Sümertaş, maske istasyonlarının kuyu başından uzak olmasının vefatları azaltacağını söz ederek, şunları kaydetti:
“Kuyu başında yahut maske istasyonlarında oksijen tüpleri olsaydı tahminen de bizi kurtarmaya gelen arkadaşlarımız daha âlâ bir müdahalede bulunabilirlerdi. Patlama neden olmuş onu bilmiyorum lakin patlama sonrasında düzgün bir kurtarılma planı ve çalışması olsaydı tahminen de vefat eden arkadaşlarımızdan kimileri yaşıyor olacaktı. Ben bu patlamaya sebep olan yahut kasıtlı olmasa da ihmalkarlık gösteren kim varsa araştırılmasını ve ceza almasını istiyorum, bu sebeple şikayetçiyim.”
Elektro mekanik kısmı hidrolik servisinde bakımcı Engin Altan, beton barajının iki tane olsa patlamanın şiddetinin daha az olabileceğini açıklayarak, şunları belirtti:
“Benim dikkatimi çektiği kadarıyla -350 kotta hava sirkülasyonunu azaltan beton baraj bir taneydi tahminen iki tane olsaydı, patlamanın şiddetini ve öteki bölgeleri ilerlemesini azaltabilirdi.
Bize ani bir olay gerçekleştiğinde pak hava yoluna hakikat hareket etme konusunda bilgi verildi. Maskeyi takıp maske istasyonlarına yani maske odalarına gitmemiz söylendi. Bize her sene etkin biçimde yılda iki gün iş güvenliği kursu verilirdi. Benim kanaatime nazaran bu eğitimler teorik olarak kalıyordu, uygulamalı eğitim olsaydı daha düzgün olabilirdi. Bununla ilgili vefat eden arkadaşlarımız 2-3 yıllık deneyime sahip arkadaşlardı, onlara daha kapsamlı bir eğitim verilse idi, tahminen de vefat sayısı daha az olabilirdi. Olay günü gördüğüm kadarıyla birden fazla maskesini takamamıştı.
“KÜÇÜK KAZALARDA BİLE YETERSİZ OLAN SIHHAT EKİBİ”
Acil durumlarda müdahale edecek ayrıyeten bir takım yoktur. Ben olay günü tahminen kalabalıkta görmedim fakat müdahalede bizim dışımızda çok kimse yoktu. Bizim çalıştığımız tesiste bir adet tesis tabibi bulunur, ayrıyeten her vardiyada bir tesis tabibi yoktur, bir yahut iki adet acil tıp teknisyeni vardır. Bunların yanında bir bizim personel arkadaşlarımızdan her vardiyada birinci yardım eğitimi almış arkadaşlarımız vardır, tabi bunların bilgileri zayıftır. Ben acil durumlarda müdahale takımının sıhhat konusunda çok yetersiz olduğu kanaatindeyim, daha evvel de büyük çaplı değil fakat küçük çaplı bir iki kişinin önemli halde yaralandığı kazalarda müdahale eksikliğinden kaynaklı arkadaşlarımız mağdur oldular, zati küçük kazalarda bile yetersiz olan sıhhat takımı bu üzere önemli bir olayda büsbütün yetersiz kaldı.
Patlamanın sebebi niçin oldu bilmiyorum lakin patlamanın sebebi her ne olursa olsun patlama sonrasında büyük bir kriz idaresi konusunda sorun vardı. Patlama engellenememiş olabilir lakin olay sonrasında hoş koordine edilseydi tahminen vefat eden arkadaşlarımızdan bir kısmı yaşıyor olabilirdi.”
“ARKADAŞLARIMIZI YANMIŞ HALDE GÖRDÜK”
Konvör bakım servisinde Ferhat Dönmez, biriken gaza kâfi oksijen gelmemesi nedeniyle patlamanın yaşanmış olabileceğini şöyle açıkladı:
“9 nolu bandın yanına geldiğimizde Ayhan Akgül, Erol Bulduk, İzzet Ak isimli arkadaşlarla karşılaştık. Ayhan yerde yatar ve yanmış biçimde, Erol Bulduk dizlerinin üzerinde dua ediyordu ve yanmış haldeydi, şoka girmişti. İzzet Ak ise sırt üstü yatmış halde, elbiseleri yanmış,kımıldayamaz biçimdeydi ve sol ayağı diz altından kırık olduğunu gördüm. İzzet Ak’a ‘Patlama nasıl oldu’ diye sordum. O da ‘Lağım (dinamit) patladı, ocak patladı’ dedi. İzzet’in üzerindeki elbiseleri maket bıçağıyla kestim zira elbise yanmış halde hareketini engelliyordu. Benim buradaki fikrim bacada biriken gaza kâfi oksijenin gelmemesi sebebiyle patlama olmuş olabilir diye düşünüyorum. Onları öteki arkadaşlara çıkarmaları için verdik. Materyal naklinin yapıldığı -300’e geri çıktık.
Çıktığımız esnada birinci evvel Rıdvan Acet arkadaşımızı 1. rekup materyal vincinin olduğu yerde yatar halde başının ardı patlamış sol ayak kopmuş biçimde gördük. Onu aldık. 1. Kartiye ayak başı tarafına girdiğimiz sırada 2 arkadaşımızı daha orada yanmış ve yatar halde bulduk. 1 arkadaşımızın hafif nabzı vardı kalp masajı yaptık nefes almaya başladı sırtıma alırken etleri elime geldi ve dökülüyordu onunla birlikte -350’ye indirdim. Sedyeye koyduğumuzda tekrar nefesi kesildi. Rıdvan Acet arkadaş ile birlikte sedyeyle dışarıya çıktım. Rıdvan Acet’e gelen telsiz anonsunu duydum kesicilerin düştüğünü erken ikaz söyledi. Ortaya girdim Rıdvan’a ‘Beni ara’ dedim. Beni aradığı nokta 2. rekup 4335 nolu telefon. Ancak Rıdvan’ı bulduğum nokta 1. rekup gereç vincinin olduğu yerdi. İhmal olarak erken ihtar sisteminin ya erkenden Rıdvan’ı uyarmadığı ya da aygıtlarda uyarıyı görmemeleri olabilir.”
“İŞİMDEN OLURUM ENDİŞESİ”
Maden emekçisi İbrahim Çamşul, emekçilerin ihmalleri “işimden olurum” kanısıyla açıklamadığına dikkat çekerek, şunları belirtti:
“Ben 1,5 ay öncesine kadar maden ocağının içinde çalışıyordum. 2019 yılında emekçi alımı oldu, bu personeller 1,2 yıl içinde çabucak usta yapıldılar. 2009 yılında giren deneyimli personelleri geri hizmete aldılar öteki boşluklara yerleştirdiler, 2019 yılında başlayan emekçileri nezaretçi yahut nöbetçi mühendis başlarında olmadan madene soktular, çalışmaya gönderdiler, posta başları personellerden 1-2 saat sonra maden ocağına giriyorlardı, mesela vardiya 16:00’da başlıyor emekçi madene giriyor, nezaretçi ise 19:00 -20:00 saatlerinde içeri giriyorlar. Birçok personel işimden olurum niyetiyle tabirlerini korkarak baskı altında vermektedir. Doğruları söyleyemeyen personeller var. 2010-2013 yıllarında kömür çıkarmak için sensörleri kapakla yahut ceketle kapatarak ya da direkt sistemi kapatarak çalışanları zorla çalıştırıyorlardı.
“ARKADAŞLAR MÜHENDİSLERE ‘BURASI PATLAYABİLİR’ DEMİŞLERDİ LAKİN TEDBİR ALINMADI”
“PATLAMA ÖNCESİ GAZ KASVETİ SÖYLENİYORDU”
Asansör vazifelisi Kamil Çelikok, patlamadan evvel gaz zahmetinin yaşandığını belirterek, “Benim çalıştığım kısımda rastgele bir eksiklik yok maden ocağının içini bilmiyorum fakat gaz çıkışı olduğu söylentisi vardı, buralarda gazı havalandırıp çalışıyorlardı. Patlama günü öncesinde gaz sızıntısı olduğu söyleniyordu” dedi.
“KAZADAN EVVEL GAZ ISTIRABINDAN ORTA VERİLİP, ÇALIŞMAYA DEVAM EDİLİYORDU”
Madende -300 kotta motorcu olarak çalışan Kemal Berberoğlu, faciadan evvel gaz ezası nedeniyle işe orta verildiğini kaydederek, şunları aktardı:
“Kaza öncesinde hatırlamadığım vakitlerde birkaç kere patlamanın olduğu bacada gaz sızıntısı olmuştu. Gaz sızıntısı meydana gelince çalışanlar geri çekilip çavuşların talimatıyla 1-1,5 saat sonra tekrar çalışmaya devam ediyorlardı. Metan gazının yükseldiğini bize gaz izleme merkezi haber veriyordu. Birkaç sefer telsizden bu biçimde ihtar yapıldığını şahit oldum. Ocak havalandırıldıktan sonra çalışmalara devam ediliyordu. Bunun haricinde üretimin durduğuna şahit olduğumu hatırlamıyorum.”
“ACİL ÇIKIŞI YOK”
Nakliye personeli Muhammet Batmaz madende acil çıkış olmadığı şöyle anlattı:
“Madene girdikten sonra bir birinci girdiğimiz yoldan giriş çıkış yapma imkânımız var, birinci madene girilince asansör sizi -250 kota indirir, oradan yaklaşık yüzde 10’luk bir eğim ile elektrikli fayton yardımı ile -236 kota gidilir, buradan -300 kotuna telesiyej dediğimiz teleferik sistemi ile gidilir. -300 kot ile -350 kot ortasında yalnızca yaya yolu vardır, ayrıyeten -250 kot ile -350 kot ortasında kömür çıkışını sağlayan bir bant sistemi var. Bu bantlara olağanda kömür taşınır, lakin biz arkadaşlarımızın rica ettiği durumlarda yahut yetkililerin isteği bağlamda personeller yorgun hissettiğinde bindiriliyor. Aslında talimatlarda insan taşımak yasak formunda bizi bildiri edildi. Bunun dışında benim bildiğim acil çıkışı yoktur.”
“HAVALANDIRMA YETERSİZLİĞİNDEN NEFESSİZ KALDILAR”
Madende -300 kotta çalışan üretim emekçisi Muhammet Şenyerli de havalandırmanın yetersiz olduğunu kaydederek, şunları açıkladı:
“Normalde kullanılan vantilatörler vardı, bizim çalıştığımız -300 kotta vantüp ile havalandırma sağlanırdı, yalnız yaklaşık bir-bir buçuk aydır bizim bulunduğumuz kotta bir metan gazı problemi vardı, havalandırma yetersizdi, bunun için ekstra bir vantüp yapıldı, lakin buna karşın havalandırma kâfi değildi. -350 kotunda yapılan lağım çalışmaları sonucunda oluşan hava sirkülasyonu -300 kotunda bir havalandırma meşakkatine sebep oluyordu. Vefat eden arkadaşlarımın bir kısmının burada oluşan havalandırma kasvetinden kaynaklı nefessiz kaldığını düşünüyorum.
“GAZ BİRİKİNTİSİNİN OLDUĞUNU SÖYLEMİŞLERDİ”
Benim bildiğim kadarıyla arkadaşlarımız son 3-4 ayda ayak gerisinde açıklık olduğunu bu sebeple tavanın düşmediğini, -350 kotta gaz birikintisinin fazla olduğunu söylemişlerdi. Biz bu hususu arkadaşlarımız şifahen kelamlı olarak yetkililere bildirdiler, lakin biz personel konumunda olduğumuz için çok da dillendiremedik. Olağanda ayak ardına beton enjeksiyon yapılırdı, ayak altlarına taş tozu serpilirdi ve kömür tozunun patlaması engellenirdi, yaklaşık 1 yıldır ben bunun yapıldığını hiç görmedim, bu olağanda kalan kömürlerden oluşan gazı engellerdi.”
