Depremden sağ çıkan binlerce insanımız ya bir bacağını ya da bir kolunu kaybetti. Ampüte edilmiş hastalar sarsıntıdan sonra ikinci bir travmayla karşı karşıya! Türkiye birinci sefer bu kadar yüksek sayıda “uzuv kaybı” hadisesi yaşıyor. Alandan gelen bilgiye nazaran 20 bin kadar insanımız 6 Şubat sarsıntıları sonrası engelli olarak yeni hayatına devam edecek.
Bu beşerler konutlarını, işlerini, yakınlarını kaybetmişken vücutlarına uygun protezi nasıl temin edecek? Fizik tedavi ve rehabilitasyon doktoru Köksal Holoğlu, sarsıntı bölgesinin acil ortez-protez entegre rehabilitasyon merkezlerine muhtaçlığı olduğunu belirterek Cumhuriyet’e tahlil teklifini anlattı.
- Enkazdan çıkarılıp ampute edilen çok sayıda hasta var. Bölgede hizmet veren doktorlardan edindiğim bilgiye nazaran, uzuv kaybına uğrayan yüzlerce çocuk ve bebek hastadan bahsediliyor. Size ulaşan bilgi var mı?
Ne yazık ki şimdi resmi bir istatistik yok. Sıhhat istatistikleri konusunda, pandemiden sonra bir boşvermişlik var. Sıhhat Bakanlığı’nın internet sitesinde 2020’den bu yana, hiçbir mevzuda bir istatistiğe ulaşamıyoruz. Enkazda ezilmelerden sonra gelişen kangren durumunda, hastayı yaşatmak için uzvu kesilmek zorunda. Bu zelzelede de parmağı kopmuş, elinin bir kısmı kopmuş çok sayıda olay var. 20 bin civarında uzuv kaybı olan insanımız olduğunu düşünüyorum.
(Köksal Holoğlu)
‘ÖMÜR UZUNLUĞU SÜRÜYOR’
- Ampute hastaların düzgünleşme sürecindeki safhalar nedir? Şu an sarsıntı bölgesinde, çadır kentlerde kalan ampute hastalara gerekli dayanaklar sağlanabiliyor mu?
İyileşme süreci ampute olan uzvun büyüklüğüne, oradaki işlev derecesine bağlı olarak değişiyor. Bir parmağın ampute olmasının düzgünleşme mühleti 15-20 gün ise bir ayak bölgesinin, dizden aşağıya bir bacak kısmının kesilmesi durumunda güzelleşme mühleti üç aya kadar uzayabiliyor. Sonra protezleme devrine geçiyoruz. Dizayn yaklaşık olarak bir haftayı buluyor. Ondan sonra da rehabilitasyon ve proteze ahenk süreci başlıyor. .
- On binlerce ampute hastadan, bir o kadar da ortez ve protez ihtiyacından bahsediyoruz. Devlet bu protezleri ve sonraki rehabilitasyon süreçlerini karşılayabilecek mi?
Kamu sigortası kapsamı alanındaysanız, devlet protezleri ödeyecek. Lakin diğer büyük bir sorun var. Bu sorun; protezlerin rehabilitasyonla bedene entegrasyon sürecinde oluşacak. Protez takılanların büyük çoğunluğu çadır kentte ya da konteyner olan bölgelerde kalıyor. Hayat koşulları nedeniyle hem proteze ulaşma konusunda, hem de rehabilitasyona erişim konusunda sorun yaşayabilirler. Sıhhat Bakanlığı’na önümüzdeki aylarda yaşanacak bu sorunu çözebilmek için Kahramanmaraş ve Adana’da entegre ortez-protez rehabilitasyon merkezi kurmak teklifte bulunduk. “Özel dalı de burada tahlil ortağı olarak yanınıza alın. İki kentte ortez protez entegre bir rehabilitasyon merkezi kuralım. Fiyatsız hizmet verelim. Zelzele yaraları sarıldıktan sonra, bize o bölgelerde ruhsat verin” dedik. Zira bu beşerler kronik hasta ve hayatları boyunca çok güzel rehabilitasyon programları gerekiyor. Sıhhat Bakanlığı, rehabilitasyon merkezi gereksiniminin gerekliliğini kesinlikle görecektir. İki ay içinde bu muhtaçlık orataya çıkacak.
‘BÜROKRASI ÇOK AĞIR’
- Ortez-protez entegreli rehabilitasyon merkezi ne kadar mühlet içinde kurulabilir?
Minimum üç ay. Sıhhat Bakanlığı bürokrasisi ağır. Ruhsat alana kadar çok uzun vakit geçiyor. Alanda sıhhat hizmetleriyle ilgili gezici sıhhat ünitelerinin kurulması gerekir. Çadırlarda hayat son derece sıkıntı. Gezici sıhhat hizmetleri çok faal olmalı. Rehabilitasyon için tabip ve fizyoterapistlerin bir gruplar kurularak gezmesi gerekiyor. Bu güç devirde kamu, sivil toplum örgütleri ve özel bölüm, bölgedeki insanlarımızın yaralarını sarmak için birlikte hareket etmeli. Türkiye’de özel sıhhat dalı çok gelişti. Özel kesimin bir tahlil ortağı olarak alınıp hareket edilmesi birçok sorunu çözerdi. Birkaç belediye bu muhtaçlığı fark etti ve acil rehabilitasyon merkezleri kurmaya başladılar. Mesela Kocaeli Büyükşehir Belediyesi bölgede büyük bir ortez ve protez merkezi kurmak istiyor, bizimle ilişkiye geçtiler. Umarım en kısa vakitte Sıhhat Bakanlığı özel kesimi de alana çağırır.
(Doktor Köksal Holoğlu, “Deprem bölgesine bir sürü yabancı ülke gelip sahra hastanesi kurdu. İtalyanlar gelip orada hastane kuruyor. Türkiye özel dalı kuramıyor mu? Sarsıntı bölgesi için acil seyyar hastane üniteleri kurulmasına dayanak olun dense makus mü olur? Yapabiliriz!” dedi.)
‘UYUM İÇİN ÜÇ HAFTA GEREK’
- Rehabilitasyon süreci uzun mu?
Protezin entegrasyon süreci rehabilitasyonla birlikte iki üç hafta sürüyor. O şahıslar yeni protezi ile yaşamaya alışıyorlar lakin ömür uzunluğu bir rehabilitasyon gerekiyor. Protezi takıyorsunuz, uymuyor. Yaralar oluşabiliyor. Hasta rehabilitasyon merkezine gidemiyor. Protezle yürüyebilecekken tekerlekli sandalyeye, koltuk değneklerine bağlı kalıyor.
‘UKRAYNA BİZDEN TAKVİYE İSTEDİ LAKİN DEVLETİMİZ…’
Savaş yaralarını sarmak için, Ukrayna bizden ortez protez entegre rehabilitasyon merkezi kurmamız için takviye istedi. Savaş rehabilitasyonu konusunda büyük bir deneyimimiz var. Biz bu gereksinimin sarsıntı bölgesinde de olduğunu gördük. Sıhhat Bakanlığı’na “Bu merkezi sarsıntı bölgesine kuralım, fiyatsız hizmet verelim” diye başvurduk. Geri dönüş bile yapılmadı. Türkiye bir sarsıntı ülkesi. Büyük yıkımdan sonra bu merkezlere muhtaçlık arttı. Sıhhat Bakanlığı acil mevzuat düzenlemesi yapmalı. Görüldü ki Türkiye’de çok sayıda entegre ortez protez ve rehabilitasyon merkezi gerekiyor. Şu anki ömür alanlarında insanların protez merkezleriyle rehabilitasyon merkezleri ortasında mekik dokuyacak bir lüksleri yok. Devlet bunu çözmediği için, “fizyoterapistim” diye ruhsatsız bir biçimde konutlara gidip terapi yapan beşerler var. Bu da büyük bir halk sıhhati sorunu. Misal sorun zelzele bölgesinde de yaşanacak. Fizyoterapistim diyen birçok insan çadırları dolaşacak, para alacaklar.
‘200 HASTAYA HİZMET VERİRİZ’
- Bedensel engelli olarak yeni hayata adaptasyon travmatik bir süreç. Bu olayı yaşayanın bütün ailesi etkileniyor. Fizyoterapinin yanında ruhsal rehabilitasyon da gerekmiyor mu?
Fiziksel rehabilitasyonla psikiyatrik rehabilitasyon birlikte yürümeli. Sıhhat Bakanlığı’na önerdiğimiz yapının içinde rehabilitasyon kliniği, ortez protez merkezi, psikiyatrik rehabilitasyon ünitesi ve kişinin başka genel sıhhat sorunlarıyla de yakından ilgilenecek bir dahiliye hekimlik ünitesi mevcut. Bu merkezin kuruluşu titizlikle yönetilirse, üç ay içinde bitirmiş oluruz. Günde 200 hastaya hizmet verebiliriz.
- Yeni hayata tutunma gayretindeki hastalara, deneyiminizden yola çıkarak ne söylersiniz?
Bu travmayı yaşayan insanlarımıza, yeni hayata hazırlanmak için onlarla birlikte titizlikle çalışan sıhhat takımıyla işbirliği yapmalarını öneririm. Daha umutlu bir hayata kapıların açıldığını görecekler. Bu türlü sofistike klinikler üniteler geliştirmemiz gerektiğini görüyorum. Farklı ayrı ruhsatlama yerine, entegre yapılar, hem idare açısından, hem denetlenme açısından, hem de hastaların ulaşımı açısından kolaylık sağlayacaktır.
