Journo Proje Editörü Emre Kızılkaya gazeteci ve muharrir Ernest Hemingway’in Türkiye’yi husus alan haberlerine yönelik Beylikdüzü escort bir yazı kaleme aldı
Hemingway in Türkiye haberlerini detaylarıyla birlikte anlatan Kızılkaya Bugün ABD deki irtibat akademisyenlerinin birçoğu Hemingway in Türkiye haberlerini gazetecilik tarihinin mücevherleri ortasında sayıyor Bense aksisini savunacağım Beylikdüzü escort bayan Hemingway süper bir kurgu muharriri olsa da Türkiye de yaptığı gazetecilik vasattı tabirlerini kullandı
Haberlerinde tek bir kaynak kullandığını ve teyit etmediğini belirten Kızılkaya Hemingway in gazetecilik noksanlarını ve kusurlarını Escort Beylikdüzü görmemizi engelleyen o edebi ışıltı Türkiye den geçtiği röportaj feature üslubu haberlerde daha bariz Aslında Daily Star gazetesinin idari editörü John Bone Hemingway i İstanbul a gönderirken ondan düz haber değil bu türlü renkli röportajlar istemişti dedi
Kızılkaya Hemingway’in Atatürk’ü ‘şeriatçı’ olarak yansıtmasını ise şöyle anlattı
Hemingway haberinde Mustafa Kemal in bile neredeyse bir şeriatçı ve ikiyüzlü siyasetler uygulayan bir önder üzere sunulmasına kadar varıyor Bu savlı fakat absürt cümleler Batı kamuoyunda çağdaş ve laik bir cumhuriyetin ilanına hakikat ilerleyen Türkiye ye dair gerçeklikten kopuk beklentiler yaratmış olabilir
Süveyş in doğusunda bir yerde susuzluk çeken bir kimse Kemal kente girdiği takdirde susuzluğunu İstanbul da gideremeyecektir Anadolu hükûmetinin bir üyesi bana İstanbul un alkol ithalatına üretimine ve satışına müsaade verilmeyen Anadolu kadar kuru olacağını söyledi Ayrıyeten Kemal iskambil ve tavla oynanmasını da yasaklamış ve Bursa daki kahvehaneler saat sekizde karanlığa gömülüyormuş Şeriata olan bu bağlılık Amerikan tütününü korumak için İzmir e giden bir Amerikalı nın sahip olduğu sekiz şişe konyak sayesinde Küçük Asya daki Kemalist karargâhta en çok ilgi gören kişi olmasından anlaşıldığı üzere Kemal i ve takımını içki içmekten alıkoymuyormuş
Kızılkaya’nın yazısı şöyle
Dünya edebiyatının devlerinden Ernest Hemingway tam 100 yıl evvel bugünlerde Türkiye de haber peşindeydi Şimdi 23 yaşında olan Amerikalı savaş muhabirinin Kanada gazetesi Daily Star a İstanbul ve Edirne den gönderdiği haberler Kurtuluş Savaşı nı kazanan Türk ordusunun İngiliz işgali altındaki Osmanlı başşehrine yürüyüşünü ve Trakya daki Rum mülteci akını üzere sorunları mevzu alıyordu
Bugün ABD deki irtibat akademisyenlerinin birçoğu Hemingway in Türkiye haberlerini gazetecilik tarihinin mücevherleri ortasında sayıyor Bense karşıtını savunacağım Hemingway mükemmel bir kurgu müellifi olsa da Türkiye de yaptığı gazetecilik vasattı Röportajlarına taşıdığı önyargıların ırkçılık olup olmadığına Hemingway in Türkiye haberlerini inceleyerek bir arada karar verelim
Toronto Daily Star gazetesinde Ernest Hemingway imzasıyla 9 Ekim 1922 de yayımlanan Türkler İstanbul yakınlarında başlıklı haber Büyük Taarruz ile Yunan ordusunu bozguna uğratan Anadolu daki Türk ordusunun İngiliz işgali altındaki Osmanlı başşehrine yönelişini husus alıyordu İngilizce haberin çevirisi şöyle
Kemalist güçler Boğaz ın Asya tarafında İstanbul a yürüyerek bir günlük uzaklıkta konuşlanırken İtilaf Devletleri ni temsil eden bir general Yakın Doğu problemini çözme istikametinde yeni bir eforun yapıtı olarak Mudanya da İsmet Paşa ile buluştu
Türk süvarileri Marmara Denizi nin sağ tarafında Boğaz yakınlarındaki tarafsız bölgenin içinde yer alan Şile ve Yarmis e ulaşmış durumda Yarmis İstanbul dan bir günlük yürüyüş aralığında Süvariler tıpkı bölgedeki Karayakup a da yaklaşıyor
Gece alınan haberlere nazaran Türk ordusunun sistemsiz ögeleri dün akşamüzeri Boğaz ın Asya tarafındaki zirvelerde yer alan Beykoz yakınlarına geldi Beykoz İstanbul un bir banliyösüdür İngiliz ordusu Beykoz etrafında tahkimat yapıyor
Türk ordusuna sık sık öncü birlik olarak eşlik eden sistemsiz ögelerle gerillalar ve haydutlardan oluşan küçük kümeler İstanbul un doğusundaki küçük köyler olan Taşköprü Tavşancıl Ömerli Afga ve Armutlu da görüldü Bu yerleşimlerin hepsi İstanbul un Asya yakasındaki banliyö hudutları içinde yer alıyor
İngilizler dün bölgedeki köprü ve kavşakları havaya uçurarak savunma için son hazırlıkları tamamladı
Bir İngiliz muhribi Karadeniz kıyısındaki Şile de pazar günü demir attı Kumandanı kıyıya çıkıp orada Ulusalcılar ın Ankara hükûmeti temsilcisiyle buluştu ve ondan kuvvetlerini geri çekmesini talep etti
Türk ise bu kuvvetlerin bulundukları yerde kalmaları istikametinde bir buyruk aldığını söyledi İngiliz kumandan bu durumda kendisinin de yerinde kalacağını duyurup demir atan gemisini kıyı yakınlarında tuttu
Bütün bir Türk tümeninin tarafsız bölgeye girdiği ve İstanbul daki İngiliz işgal güçlerinin başkomutanı General Harington ın İsmet Paşa ya Kemalistler geri çekilmezse Türk kıyılarında bir askeri gövde gösterisi yapmak zorunda kalabileceği ikazında bulunduğu bildirildi Kemalist temsilcinin Türk birliklerinin ilerleyişinin duracağı ve bu olayın bir daha yaşanmayacağı kelamını verdiği söyleniyor
General Harington İstanbul u muhafaza yolunda bir tedbir olarak Boğaz daki ve Marmara Denizi ndeki vapur seferlerinin durdurulmasını emretti İngiliz çizgilerinin ötesindeki İzmit bölgesinde 12 500 Hristiyan ın çizginin gerisinde ise birkaç bininin daha bulunduğu bunların İstanbul un tam karşısındaki Moda daki bir kamptan atıldığı tabir ediliyor
Çanakkale yakınlarındaki tarafsız bölge içinde de Türk ağırlaşması devam ediyor Bu bölgede Türk süvarilerinin yerini piyadeler aldı Bu da Türkler in mevzilerini savunmak için tahkimat yapma niyetinde olduğunun göstergesi olarak algılandı
TÜRKİYE HABERLERİNDE TEK KAYNAKTAN BESLENDİ BİLGİLERİ TEYİT ETMEDİ
Hemingway in bu haberi Türkiye röportajları ortasında en düz ve olgusal içeriklerden biri Müellif başka röportajlarının tersine bu haberi renklendirme yahut yorumlandırma uğraşına girmeden topladığı dataları biraz da kuru bir lisanla okura aktarmakla yetiniyor
Buna karşın bugün bakınca bu düz haberde bile gazetecilik tekniği açısından problemler görülüyor Kaynak belirtmeden bildirildi It was reported during the night It is reported that ve söyleniyor it is said üzere edilgen sözler kullanmak haber lisanındaki problemlerden biri Muhabirin bu bilgileri hangi kaynaktan aldığını aktarması gerekir
Hemingway coğrafik dataları de Kanadalı okur için gereksiz detaylarla aktarmış ve üstelik maddi kusurlar yapmış Bu haberde Kocaeli ve İstanbul yakınlarındaki bu kadar fazla küçük yerleşimin ismini anmaya gerek yoktu Bunlardan ikisinin özgün metinde Yarmise ve Afga diye geçiyor neresi olduğunu şahsen saptayamadım Tavşancıl ise Tavşancık olarak kusurlu yazılmış Batılı okurun bilebileceği İstanbul ve İzmit üzere büyük ve tarihi yerleşimleri temel alarak askeri birliklerin buralara nazaran uzaklıklarını haberde belirtmek daha gerçek ve kâfi olurdu
Batı medyasında gazetecilik prensipleri ve teknikleri 1920 lerde yeni yeni yerleşmeye başlamıştı Bu yüzden henüz 2 yıllık toy bir muhabir olduğu da düşünüldüğünde Hemingway in bu tıp yanlışları kabul edilebilir
Asıl sorun aslında üstteki yanılgıların da kaynağı olduğunu sandığım ve tekniğin ötesinde ilkesel olarak da Hemingway in gazeteciliğini zedeleyen bir gerçeklikten kaynaklanıyor Amerikalı müellif o denli görünüyor ki Türkiye haberlerinde olguları tek bir kaynaktan İngiliz bir subay alıyor ve bunları doğrula ta madan muhtemelen şifahen bilgi edindiği o kaynağın kusur ve eksikleriyle okura aktarıyordu
Hemingway bunu yaparken inanılmaz müşahede yeteneği insani hassaslığı ve eşsiz kalem ustalığı sayesinde vakit zaman öylesine güzel röportajlar çıkarıyor ki haberdeki tabirlerin ne kadar doğru olduğunu bugün bile çabucak hemen kimse sorgulamıyor
Hemingway in gazetecilik noksanlarını ve yanlışlarını görmemizi engelleyen o edebi ışıltı Türkiye den geçtiği röportaj feature usulü haberlerde daha bariz Aslında Daily Star gazetesinin idari editörü John Bone Hemingway i İstanbul a gönderirken ondan düz haber değil bu türlü renkli röportajlar istemişti
HEMİNGWAY USTALIĞI TELGRAF DİLİNDEN RENKLİ RÖPORTAJLAR ÇIKARMAK
1917 1918 te Kansas City Star gazetesinde geçirdiği 7 ayın dışında muhabirlik özgeçmişi bomboş olan bu genç gazetecinin o güne dek bir haberci olarak tek milletlerarası tecrübesi 1922 deki Cenova Ekonomik Konferansı ydı Bu konferans sırasında devrin önde gelen muhabirlerinden olan George Seldes Hemingway e akıl hocalığı yapmış ve ona evvel telgrafça cablese öğretmişti
O günlerde bir muhabir için telgraf hem haber alma hem de haberi gönderme aracıydı Telgrafa nazaran tasarlanan haber lisanından etkilenen genç Hemingway bir kezinde Seldes e şöyle demişti Şu telgrafa bak Hiçbir fazlalık yok sıfat yok zarf yok Yalnızca kan kemik ve kas var Şahane Orijinal bir lisan bu
Hemingway haber lisanındaki yalınlıktan birinci olarak Kansas City Star da stajyer muhabir olduğu devirde bu gazetenin yazım kılavuzunu incelendiğinde etkilenmişti Fakat Seldes e nazaran Hemingway in lisanı asıl Cenova Konferansı ndan sonra değişmişti
Ve Hemingway genç yaşına karşın kısa müddette müelliflik marifeti ve maceraperestliği sayesinde ABD nin en beğenilen dış muhabirlerinden biri oldu
20 yüzyıl başında Beyoğlu ndaki Meşrutiyet Caddesi Bugün hâlâ faaliyette olan Büyük Londra Oteli de geride görülüyor
İtalya daki konferanstan aylar sonra Corona marka daktilosunu alıp Sofya dan Orient Express e binerek ikinci değerli muhabirlik tecrübesi için savaş hâlindeki İstanbul a gerçek yola koyuldu Hemingway
30 Eylül 1922 de Beyoğlu ndaki Büyük Londra Oteli ne yerleşip şu unutulmaz cümleyle başlayan birinci Türkiye röportajını yazdı
İstanbul gürültülü sıcak engebeli pis ve hoş Üniformalarla ve söylentilerle dolu
Hemingway İstanbul dayken 8 gün süren Mudanya Konferansı yapıldı ateşkes ilan edildi Türk ordusu Boğazlar ile Doğu Trakya yı savaşmadan işgalden kurtardı ve saltanat kaldırıldı
Edirne nin kurtuluşundan günler evvel bu kente giden Hemingway Trakya daki Rum göçünü izleyip Mülteci geçişi bir kaygı sahnesi başlıklı son haberini 14 Kasım da Bulgaristan dan geçti
Düz haberleri üzere Hemingway in Türkiye röportajları da güzeldi fakat gazetecilik açısından büsbütün doğru değildi
Gazetecilikte kalsa bu mesleğin gelmiş geçmiş en büyük isimlerinden biri olacağı söylense bile o kişiliğini beğenilerini ve hatta önyargılarını haberlerinde pervasızca sergiliyordu Daily Star gazetesi aslında ondan tam da bunu yani renk istiyordu
Birinci Dünya Savaşı sırasında ABD ordusuna gözü bozuk olduğu için yazılamayan Ernest Hemingway sonunda Kızılhaç gönüllüsü olmuş ve İtalya da mermiler altında ambulans sürücülüğü yaparken yaralanmıştı Üniformalı bu fotoğrafı 1918 de Milano da çekilmiş
Bu yüzden Hemingway röportajlarını bazen olguları sakatlamak değerine renklerle boyadı Örneğin İstanbul u 19 yüzyıl oryantalistlerinin betimleyeceği ve 20 yüzyıl başındaki okur kitlesinin satın alacağı çeşitten egzotik bir yer Müslüman Türkler i ise Batı medeniyetinin karşısındaki öteki olarak sunmaktan kendisini alamadı
BİRAZ ORYANTALİZM BİRAZ ASPARAGAS
28 Ekim 1922 de Toronto Daily Star da yayımlanan İstanbul mahreçli ve Old Constan başlıklı haberinin girişi bu çeşit bir sunuma bir öbür örnek
Sabah uyanıp da Haliç üstündeki sisten güneşe gerçek ince ve berrak yükselen minareleri görüp müezzinin müminleri namaza çağıran sesinin bir Rus operasındaki arya üzere inip çıktığını duyduğunuzda Doğu nun büyüsünü hissediyorsunuz
Hani neredeyse Minarelerde sallanıyor sedef nalınlar burunları kınalı bayanlar ayaklarıyla gergef dokuyor Rüzgârlarda yeşil sarıklı imamlar ezan okuyor diye devam edecek Bu cümle edebiyatta güzel olabilir lakin gazetecilikte doğru bir betimleme değil
Daha kötüsü da var Birebir haberin devamındaki şu paragraf asparagas kabilinden temelsiz bilgiler içeriyor
Türkiye nin ulusal yemeği hindidir Bu kuşlar Küçük Asya nın güneşle kavrulan doruklarında çekirge kovalayarak güç bir ömür sürer ve neredeyse bir yarış atı üzere sert olurlar
GÖMLEĞİNİ PANTOLONUNA SOKAN HERKES HAYDUT MU
Öte yandan Hemingway in örneğin Trakya daki mültecilerin dramını şahsen gözlemleyerek anlatırken büyük ölçüde Rumlar a odaklansa bile kaba ırkçı ve insanlık dışı bir yaklaşım sergilemediğini vurgulamak gerekiyor
Kişisel bir anlatımı tercih etmesi az sayıda kaynak kullanmasının da tesiriyle kaçınılmaz önyargıların temelsiz birtakım bilgilerin ve basmakalıp niyetlerin röportajlarına yansımasına neden oluyor o kadar
Yine tam 100 yıl evvel yani 9 Ekim 1922 de Daily Star da yayımlanan bir öteki Hemingway haberinin güzel lakin doğruluk açısından problemli girişi şöyleydi
Almanya nın birinci başbakanı Bismarck Balkanlar da gömleklerini pantolonlarının içine sokan tüm erkeklerin sahtekâr hırsız crook olduğunu söylemişti Köylüler elbette gömleklerini pantolonlarına sokmaz Ankara hükûmetinin Mustafa Kemal den sonra tahminen de en güçlü ismi olan ve Kemalist idarenin Avrupa daki işlerini yürütürken Fransız sermayeli Osmanlı Bankası ndan da yüksek bir maaş alan Hamid Bey i Hamit Hasancan İstanbul daki ofisinde gördüğümde gömleği pantolonunun içindeydi çünkü gri bir ekip elbise giyiyordu
Bu haberin okur kitlesinin Türkiye Türkler ve Kurtuluş Savaşı hakkında pek bilgisi olmayan Kanadalılar ve Amerikalılar olduğu düşünüldüğünde son derece öznel ve keyfi bu girişin olgusal olarak yanlış sayılabileceği ortada Hemingway in Türk hükûmetinin İstanbul temsilcisini sadece gömleğini olması gerektiği gibi grup elbise pantolonunun içine sokuyor diye bir sahtekâr hırsız üzere algılatması önyargıdan öteki neyle açıklanabilir
MUSTAFA KEMAL İ BİLE ŞERİATÇI ÜZERE SUNDU
Bu önyargı Hemingway in haberinin devamında Mustafa Kemal in bile neredeyse bir şeriatçı ve ikiyüzlü siyasetler uygulayan bir önder üzere sunulmasına kadar varıyor Bu argümanlı lakin absürt cümleler Batı kamuoyunda çağdaş ve laik bir cumhuriyetin ilanına gerçek ilerleyen Türkiye ye dair gerçeklikten kopuk beklentiler yaratmış olabilir
Süveyş in doğusunda bir yerde susuzluk çeken bir kimse Kemal kente girdiği takdirde susuzluğunu İstanbul da gideremeyecektir Anadolu hükûmetinin bir üyesi bana İstanbul un alkol ithalatına üretimine ve satışına müsaade verilmeyen Anadolu kadar kuru olacağını söyledi Ayrıyeten Kemal iskambil ve tavla oynanmasını da yasaklamış ve Bursa daki kahvehaneler saat sekizde karanlığa gömülüyormuş Şeriata olan bu bağlılık Amerikan tütününü korumak için İzmir e giden bir Amerikalı nın sahip olduğu sekiz şişe konyak sayesinde Küçük Asya daki Kemalist karargâhta en çok istek gören kişi olmasından anlaşıldığı üzere Kemal i ve takımını içki içmekten alıkoymuyormuş
Journo da birinci sefer Türkçe yayımlanan Prof Dr Himmet Umunç un Hemingway Türkiye de bahisli makalesinde de vurguladığı üzere Amerikalı muharririn önyargıları gazeteciliği bıraktıktan sonra süratle yükselen edebi mesleğinde de devam etmişti
Hemingway in Türkiye deki tecrübelerinden yansımaları tıpkı öznel lakin hakikat açısından sorunlu yaklaşımla örneğin In Our Time Bizim Vaktimizde 1924 isimli birinci hikaye derlemesinde bilhassa On the Quai At Smyrna İzmir Rıhtımında 1930 isimli hikayesinde ve elbette başyapıtlarından olan The Snows of Kilimanjaro Kilimanjaro nun Karları 1936 romanında görebiliyoruz
Onun gazeteciliğini sakatlayan taraflılığın siyasi bir bilinmeyen gündemden kaynaklanmadığını belirtmek gerekiyor Hemingway İtilaf Devletleri nin çıkarlarına hizmet etsin diye gerçekleri eğip büküyor yahut eksik bilgi veriyor değildi Mesela bir haberinde Yunan ordusunun Anadolu da geri çekilirken gerisinde bir yıkım bıraktığını Türk köylerini yaktığını tarlaları ateşe verdiğini harman yerlerindeki ekinleri kül ettiğini ve savaş cürümleri işlediğini de yazabiliyordu
1937 1938 te İspanya İç Savaşı nı haberleştirmek üzere bu ülkeye giden Ernest Hemingway 1935 te çekilen bu fotoğrafta Pilar isimli yatında Karayipler de seyir hâlinde görülüyor Hemingway İkinci Dünya Savaşı sırasında bu yattan Alman denizaltılarına hücum planlayacak kadar gözükara bir maceraperestti 1940 larda ve 50 lerde Küba da yaşarken seyahat röportajlarına devam etti 1954 te Afrika dayken üst üste iki gün geçirdiği iki uçak kazasından yaralı kurtuldu lakin fizikî ve ruhsal sıhhati bir daha hiç düzelmedi Hemingway ABD nin Idaho eyaletindeki Ketchum kentinde 1959 da satın aldığı konutta 2 Temmuz 1961 de kendisini tüfekle vurarak intihar etti
1954 te Nobel Edebiyat Ödülü nü anlatım sanatındaki ustalığı sayesinde kazanan Amerikalı müellifin şimdi toy bir gazeteciyken habercilikte yaptığı yanılgıları yazarlık şehvetine bağlamak daha hakikat olabilir Sanatkârca kullanılan bir kalem olay ve olgulara bütünüyle hâkim olunmadan çabukla işletildiğinde gerçekleri betimlemek isterken göz çıkarabiliyor Hele ki serde biraz da aktivizm varsa
Hemingway haber lisanında etkilendiği yalınlığı kendisine has bir edebi minimalizm tarzında roman ve hikayelerine taşıdı Buzdağı Kuramı diye kavramsallaştırdığı bu üslupta anlatmak değil eksik bırakmak temeldi Derinlemesine bilgiyle olayları bir bağlama oturtmanın tam bilakis yüzeysel ögeleri detaylandırarak bağlamı yok etmeyi amaçlıyordu Manalandırmak okurun işiydi
Kurgunun gerçeği temel alabileceğine inanan Hemingway ferdi tecrübelerin süzülüp diğerlerine aktarılması kelam konusu olduğunda ise Uydurduklarım hatırladıklarımdam daha doğrudur diyordu Gereğince bilgi vermemenin ve bağlamsız bırakmanın edebiyattaki güzel sonuçlarını Hemingway in roman ve hikayelerinde takdir etsek de bu özgün yolun gazetecilik açısından doğru sonuçlar vermediği ortada
HEMİNGWAY UYGUN Kİ GAZETECİLİĞİ BIRAKIP EDEBİYAT ŞAHESERLERİ YARATMIŞ
Dahası ABD taşrasında doğan Hemingway genç bir muhabir olarak geldiği Türkiye yi öteki olarak kodlayan bir kültürel iklimde yetişmişti Hayatında birinci defa Batı Asya ya adım atmıştı Uygun bilmediği bir coğrafyada süregiden savaş ortamında ve büyük ölçüde tek taraflı kısıtlı haber kaynaklarıyla çalıştığı düşünüldüğünde birkaç haftada bu öteki yi tanıyıp içselleştirmesini ve olguları eksiksiz derleyip bağlamına oturtarak okura sunmasını beklemek aslında haksızlık olur
Yine de Prof Umunç un dediği üzere
insan sanki Hemingway Mustafa Kemal ile tanışıp müşahedelerini Türk tarafından da yapmış olsaydı Türkiye kurgulamalarının metin ve bağlamları 1922 yılındaki Türkiye ve Türkler hakkında daha dürüst bir anlatımı içerir miydi diye düşünmeden edemiyor
Sonuçta biçim olarak vaktinin çok ötesinde yapıtlar ortaya koysa bile içerik öz olarak devrin ortalama bir gazetecisini pek de aşamayan Hemingway in tam 100 yıl evvelki Türkiye haberlerini irdeleyince kendi kendime şöyle dedim
Hemingway yeterli ki gazeteciliği bırakıp mükemmel hikayeler yazmış Böylelikle Yaşar Kemal hem kurgu dışı röportajı hem de kurgusal edebiyatı hakkıyla icra edebilmiş birinci ve tahminen de tek isim olarak kalmayı sürdürüyor
