Victoria Gill | BBC Bilim Muhabiri
Çin’de bir araştırma grubu, Covid-19 salgınıyla irtibatlı olarak üç yılı aşkın bir müddet evvel pazardan alınan örneklerin tahlilini yayımladı.
Araştırma bulgularını içeren ve Nature mecmuasında yayımlanan hakemli çalışma, yabani hayvanların satıldığı alanlardan toplanan ve koronavirüs testi müspet çıkan örneklerde hayvanlara ilişkin DNA’lara rastlandığını gösteriyor.
Huanan deniz eserleri ve yaban hayvan pazarı, koronavirüsün kaynağının araştırılmasında odak noktası olmuştu.
Ancak bu çalışma, 2020 yılında pazardan alınan biyolojik ispatlar üzerine yapılan birinci hakemli çalışma oldu.
Virüsün pazarda satılan hayvanlarla ilişkilendirilmesi, salgının nasıl başladığına dair yeni sorgulama alanları açabilir. Araştırma, koronavirüs testi müspet çıkan sürüntü örneklerinin tıpkı vakitte yaban hayvanlarına ilişkin genetik gereç içerdiğini ortaya koyuyor.
Bazı bilim insanları bunu, hastalığın virüs taşıyan bir hayvandan beşere bulaştığının delili olarak pahalandırıyor. Öteki araştırmacılar ise bulguların yorumlanmasında dikkatli olunması gerektiğini söylüyor.
Alınan örneklerin genetik içeriğinin kamuoyuna açıklanmasının neden üç yıl sürdüğü sorusu da karşılık bekliyor.
Bir öteki teori de virüsün Wuhan’daki bir laboratuvardan ezkaza sızdığı savı üzerinde ağırlaşıyor.
‘KESİN DELİL YOK’
Çinli araştırma grubu çalışmalarının birinci versiyonunu Şubat ayında internette yayımlamış, lakin pazardan toplanan örneklerin içerdiği genetik bilgilerin tamamı yayımlanmamıştı.
Daha sonra diğer bir memleketler arası araştırma takımı, genetik dizilimlerin bilimsel bir data paylaşım sitesinde yayımlandığını fark edip, hayvan pazarından alınan bu kıymetli örneklerin ortaya çıkardıklarına ait kendi değerlendirmelerini paylaştı.
Nature mecmuasında yayımlanmadan evvel öbür bilim insanları tarafından da doğrulanan bu yeni tahlil, pazarın içindeki tezgahlardan, kafeslerden ve makinelerden toplanan bu örneklerin içeriği hakkında değerli detaylar barındırıyor.
Çinli araştırma grubunun makalesi, yabani hayvanların satıldığı alanlardan toplanan kimi örneklerde koronavirüs testinin olumlu çıktığını gösterdi.
Analizler ayrıyeten, başta rakun köpekleri olmak üzere virüse karşı hassas olduğu bilinen hayvanların bu pazarda canlı olarak satıldığını gösterdi. Lakin Çinli araştırmacılar, çalışmalarında elde ettikleri bulguların, salgının nasıl başladığını kesin olarak kanıtlamakta yetersiz kaldığını belirttiler.
Makalede, “Bu çevresel örnekler hayvanların enfekte olduğunu kanıtlayamaz” deniyor. Virüsün pazara bir hayvan yerine enfekte olmuş bir kişi tarafından getirilmiş olma ihtimali de devam ediyor.
2020’de ortaya çıktığından bu yana SARS-CoV-2 virüsünün kökenine ait genetik araştırmada yer alan Glasgow Üniversitesi viroloğu Profesör David Robertson, “Bu çok değerli bilgi setinin artık yayınlanmış olması ve oburlarının üzerinde çalışabilmesi çok önemli” değerlendirmesinde bulundu.
Robertson örneklerin içeriğinin “oradaki hayvanlara muhtemelen virüs bulaştığına dair ikna edici bir kanıt” olduğunu da kelamlarına ekledi.
“Önemli olan delillerin bütünüdür. Bunu Wuhan’daki birinci Covid-19 hadiselerinin pazarla irtibatlı olduğu gerçeğiyle bir ortaya getirdiğinizde, pazardaki bir hayvandan yayılmanın burada meydana geldiğine dair güçlü bir ispattır.”
Yayınlanan bulgular, laboratuvar sızıntısı teorisinin ABD’deki yetkililer ortasında yer kazanmaya başladığını gösteren bir ortamda geldi.
Çin hükümeti virüsün laboratuvardan kaynaklandığı tarafındaki tezleri reddetti. Lakin Federal Soruşturma Ofisi (FBI) ve ABD Güç Bakanlığı artık bu senaryonun “en olası” senaryo olduğuna inandıklarını belirtiyor.
Çeşitli ABD kurumları bu mevzuda farklı sonuçlara vardı; lakin FBI yöneticisi 1 Mart’ta yaptığı açıklamada Pekin’i “çalışmaları engellemek ve şaşırtmak için elinden geleni yapmakla” suçlamış ve ofisin “uzunca bir süredir” laboratuvar sızıntısı teorisine ikna olduğunu söylemişti.
FBI’ın bulgularını kamuoyuna açıklamaması kimi bilim insanlarını hayal kırıklığına uğrattı.
