25 Ekim 2022’de Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) California Körfez Bölgesi’nde 5,1 büyüklüğünde bir zelzele meydana geldi. Bölge genelinde sarsıntısı hissedenler ABD Jeoloji Araştırmaları kurumuna (USGS) bildirim yağdırmıştı. Rastgele bir hasar yoktu lakin zelzele bir öbür açıdan değerliydi: Bölgedeki birçok kişinin cep telefonlarına sarsıntı başlamadan evvel ihtar gitmişti.
Daha da kıymetlisi, bu telefonların birçoğu zelzelenin tespit edilmesine de yardımcı oldu.
Google, sarsıntı sarsıntıları başlamadan birkaç saniye evvel kullanıcılara bildirim gönderen bir erken ikaz sistemi geliştirmek için USGS ve California’daki kimi üniversitelerdeki akademisyenlerle birlikte çalışıyor.
Birkaç saniye kısa bir ikaz penceresi olsa da zelzeleye maruz kalanların bir masanın yahut sıranın altına saklanması için kâfi olabilir. Bunun yanında trenleri yavaşlatmak, uçakların kalkışını yahut inişini durdurmak ve arabaların köprülere yahut tünellere girmesini engellemek için kâfi vakit sağlayabilir. Bu türlü bir sistemin bu nedenle daha güçlü zelzelelerde hayat kurtarabileceği düşünülüyor.
ShakeAlert sistemi iki kaynaktan gelen bilgileri kullanıyor. Sistem, USGS, California Teknoloji Enstitüsü ve California Berkeley Üniversitesi ile eyalet idaresinin eyalet genelinde kurduğu 700 sismometreden (yer sarsıntılarını tespit eden cihazlar) oluşan bir ağı kullanıyor.
ABD’nin Oregon ve Washington eyaletlerindeki sismometreler de ShakeAlert olarak bilinen erken ikaz sistemini besliyor.
Ancak Google, insanların telefonlarını kullanarak dünyanın en büyük zelzele algılama ağını da oluşturmak istiyor.
Google’ın Android işletim sistemiyle çalışan akıllı telefonların birçoklarında, telefonun hareket ettiğini algılayan ivmeölçerler bulunuyor.
Bunlar genel olarak telefonun çevrildiğini algılaması ve dikeyden yatay moda geçmesini sağlamak için kullanılıyor. Ayrıyeten Google’ın telefonlarında konseyi gelen fitness uygulamasındaki adım sayımı özelliğinde de bundan faydalanılıyor.
Ancak bu sensörler şaşırtan derecede hassas oldukları için küçük bir sismometre üzere davranabiliyor.
Google, aygıtlarının bir zelzelenin Birincil (P) dalgalarının titreşimlerini alması durumunda, kullanıcıların telefonlarının otomatik olarak Android Zelzele İkaz Sistemine data göndermesine müsaade veren bir fonksiyon tanıttı.
Sistem, binlerce hatta milyonlarca öteki telefondan gelen bilgileri birleştirerek, bir zelzelenin olup olmadığını ve nerede olduğunu hesaplayabiliyor. Daha sonra sismik dalgaların ulaşması olası görülen bölgedeki telefonlara ihtar göndererek erken ikaz verebiliyor.
Radyo sinyalleri sismik dalgalardan daha süratli hareket ettiğinden, ihtarlar merkez üssünden uzaktaki alanlara sarsıntı başlamadan evvel gönderilebilir.
Android’de yazılım mühendisi Marc Stogaitis bunu şöyle açıklıyor: “Aslında ışık suratını (bu kabaca bir telefondan yayılan sinyallerin seyahat hızıdır) zelzele süratiyle yarıştırıyoruz. Ve şanslıyız ki ışık çok daha hızlı!”
Verilerin birden fazla kitle kaynaklı olarak sağlandığında teknolojinin kıymetli sismometre ağlarının olmadığı erişimi güç alanlarda zelzeleleri tespit etme mümkünlüğünü güçlendirdiği savunuluyor.
Bu, dünyanın daha fakir bölgelerinde erken zelzele uyarısı verme mümkünlüğünü artırabilir.
Google mühendisleri Ekim 2022’de, San Francisco Körfez Bölgesi’ndeki telefonların, sismik dalgalar merkez üssünden dışarı hakikat hareket ederken zelzele algılama sinyallerini yakaladığına şahit oldu.
Sistem şu anda bu sarsıntıları tertipli olarak topluyor. Son olarak, 4 Nisan 2023’te California, Tres Pinos yakınlarında meydana gelen 4,5 büyüklüğündeki bir sarsıntı ShakeAlert sistemi tarafından tespit edildi ve bölgedekilerin cep telefonlarına ileti gönderilmesini tetikledi.
Günde ortalama 100 kadar küçük sarsıntının yaşandığı California’da zelzelelerin birçok hissedilmiyor. Bununla birlikte, yılda büyüklüğü 4’ün üzerinde yaklaşık 15-20 adet zelzele yaşanıyor.
Dünya genelinde kullanımda olduğu iddia edilen 16 milyar cep telefonundan üç milyardan fazlası Android tabanlı. Sarsıntı İkaz Sistemi şu anda zelzelelerin görüldüğü 90’dan fazla ülkede mevcut.
Ancak, bilhassa az sayıda telefon kullanıcısının bulunduğu bölgelerde; denizde meydana gelen ve tsunamileri tetikleyebilecek zelzelelerde sistemin kullanımı sonlu olabiliyor.
Birkaç saniye öncesinde ihtar verilmesine yardımcı olsa da, sarsıntıları gerçekleşmeden evvel iddia etmek, değerli bir zorluk olmaya devam ediyor.
