“Ayna Ayna”nın bir sahnesinde sinemanın baş şahıslarından oyuncu Frida’nın gerçek isminin ne olduğunu merak eden bir küme genç ve ‘fırlama’ oyuncunun ona yakıştırdıkları birinci isim Dilan olduğunda ayrımcılığın hatta ırkçılığın en bildik, en sıradan örneğiyle karşılaştığımızı düşünmek çok mu yanlış? Kendini idolü Frida Kahlo ile özdeşleştiren ve tahminen de kendine seçtiği oyunculuk mesleğinin en saf, en katıksız halini sergileyen genç bayana yalnızca fizikî görünüşü yüzünden Dilan ismini yakıştıran ‘arkadaşları’ birkaç isim daha sıraladıktan sonra her manada ‘beyaz Türk’ bir isim daha söyleyip güldüklerinde Belmin Söylemez’in tuttuğu aynada kendini görenler de gülmüşler midir sanki, içinden de olsa?
Filmin direktörü Belmin Söylemez ve imalcisi Haşmet Topaloğlu
İlk uzun metrajlı kurmaca sineması (böyle uzun uzun açıklamak gerek çünkü Söylemez kısa, uzun, belgesel ve kurmaca sinemalar çekiyor) “Şimdiki Zaman”dan bu yana yeni sinemasını bekleye bekleye umutlarımızı tüketmeye başladığımız Belmin Söylemez nihayet senaryosunu Haşmet Topaloğlu ile birlikte kaleme aldığı yeni sineması “Ayna Ayna” ile Antalya’da uzunluk gösterdi. Birinci sinemasında olduğu üzere yeniden bayan karakterleri merkezine alan “Ayna Ayna” bir tiyatro kursunda yolları kesişen (ya da tahminen çatallanan desek daha yanlışsız, sinema boyunca beklenmedik anlarda bozulan, değişen imajlarla algılarımızı alt üst eden görsel anlatı bunu akla getiriyor daha çok) üç bayanın hayallerini, geleceğe dair beklentilerini, geçmişten kalan travmalarını işliyor ve bir yandan da gördükleri düşleri tiyatro sahnesinde hayatlarının muhasabesini çıkarmak için sürdürdükleri provalar sürecine bizi şahit ediyor. Tiyatro hayatın aynasıdır derler, sinemanın ismi biraz da buradan geliyor kuşkusuz. Halbuki bu ayna sizin karşısına geçtiğinizde kendinizi olduğunuz üzere görebileceğiniz aynalardan değil, burada evvelce çizilmiş bir fotoğraf, ince ince tasarlanmış bir tahayyül var ve iddia edemeyeceğiniz bir imajla de müsabakanız mümkün. Sonuçta sinema da hayatın aynası, üstelik tiyatroyu da gösteren bir ayna.
Filmin en başında üzerine geçirdiği Osmanlı işi kaftanla cep telefonu marifetiyle kendi kendine çektiği ‘cariye’ audition’ı (oyuncu seçmelerinde çekilen kısa sahnelere bu türlü deniyor, lisanımıza bir biçimde yerleşti nedense) ile rol kovalayan genç Aylin (Manolya Maya) sinemada kabaca üç nesil diyebileceğimiz bayanların en genci. Söylediğine inanacak olursak annesini kaybetmiş (yani küçük yaşta annesiz kalmış, travması aşikâr ki çok taze) ve daima onu telefondan darlayan babasının gölgesi var üzerinde. Okuduğu okuldan şad değil ve sık sık kütüphaneye gidip kitaplardaki Osmanlı kıyafetlerine bakıyor, cariyelerin fotoğraflarını inceliyor. Gençliği onu geleceğe ümitle bakan, sevinci, heyecanı içinden taşan bir bayana dönüştürmeye yetmiyor ve kanımca bu tespit aslında direktörün bize tuttuğu aynanın en besbelli imajı. Bu manzara öteki karakterlerin öykülerinde de karşımıza çıkıyor; Frida (Şenay Aydın) yıllardır sahnelemek için fırsat kolladığı, bir yandan yazdığı bir yandan da küçük küçük modüllerini kamusal alanlarda (vapurda, pazarda vb) sahneleyerek olgunlaştırmaya çalıştığı “Frida’ya Mektuplar” isimli oyunundan bir noktada vaz geçecek ve kendi geçmiş travmalarına yenilecektir. Ve doğal ki hem Aylin’in hem de Frida’nın gittiği tiyatro kursunda onların hocası olan ‘ünlü’ fakat ‘gündem dışı’ kalmış (kalmayı tercih etmiş ya da) Lale (Laçin Ceylan) binbir zahmetle zar güç ayakta tuttuğu tiyatrosundan bir vadede vaz geçecek, umutlarının tükendiği bir anda çekip gidecektir. Tüm bunlar aslında karanlık bir Türkiye’nin yansıması Söylemez’in aynasında. Osmanlı dizilerinin hayatımızın başköşesine oturduğu, toplumdaki muhafazakarlaşmanın geleceğe dair ümitleri yok ettiği bir Türkiye’deyiz artık, bunu söylemeye gerek var mı? Söylemez aslında “Şimdiki Zaman”da da çok aydınlık bir tablo çizmemişti fakat o sinemadaki genç bayanlar hala fala inanan (ya da fallar aracılığıyla geleceğe inanan) bireylerdi, şimdiyse artık her şey düşlerde kalmış üzere, kimileri çok bariz karabasan olan düşlerde…
Filmin grubu Antalya’da sahnedeydi: Seçkin Akyıldız (ses), Erengül Öztürk (cast), Cihan Luş (kurgu), Haşmet Topaloğlu, Belmin Söylemez, Şenay Aydın, Laçin Ceylan, Manolya Maya (soldan sağa)
Laçin Ceylan başta olmak üzere tüm oyuncu takımının (Manolya Maya ve Şenay Aydın’ın yanı sıra genç oyuncu Cengiz Orhonlu’nun ismini zikredelim) birinci sınıf bir iş çıkardığı sinemada elbette Vedat Özdemir’in enfes manzara idaresinin de çok değerli bir hissesi var. “Şimdiki Zaman”da da benzeri bir görsel anlatımı tercih eden Söylemez, yansımalarla, perde gerisinden, vitrin camlarından, asansör aynalarından yaptığı çekimlerle imgenin gerçekliğini bozarak izleyiciyi anlık yabancılaştırmalarla küçük küçük sarsmayı seviyor ve Vedat Özdemir de onun bu anlatısını dayanılmaz bir biçimde sinemaya aktarmış.
Son olarak, sinemadaki karakterlerin çizgilerinin tatmin edici olmaması, yani kıssalarının tam manasıyla bir yere varamaması senaryodaki bir eksiklik üzere görülebilir lakin ben kendi adıma bunun çok şuurlu bir tercih olduğunu, sinemanın düşsel yapısının bir getirisi olduğu kadar Türkiye’nin her şeyi bir anda kesip atan, insanların hayallerini gerçekleştirmelerine imkan vermeyen durumuyla da ilgili olduğunu düşünüyorum. Öykülerin bitmediği, üstten bir el tarafından hoyratça silinip yok edildiği bir ülkede yaşıyor olmamızın hangi senaryoya yakıştığını anlayan var mı? Sahi var mı?
