2015 yılında yapılan genel seçimde HDP listesinden Şanlıurfa Milletvekili olarak TBMM’ye giren Leyla İnanç, Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı’nda yürütülen bir soruşturma kapsamında, 31 Ocak 2018 tarihinde ‘terör örgütü üyeliği’ kabahatinden tutuklanmıştı. İnanç, kendisi cezaevindeyken 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan genel seçimde bu kere Hakkari’den milletvekili seçilmişti. Yine seçildiği için cezaevinden tahliye edilen Leyla İnanç, itiraz sonucu tekrar tutuklanmıştı.
AYM, Leyla Güven’in bu nedenle yaptığı ferdî başvuruyu karara bağladı. AYM, Güven’in kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının, milletvekili seçilmesi sonrasında hakkında verilen ikinci tutuklama karar ile ihlal edildiğine hükmetti.
“TUTUKLANMASI YAHUT YARGILANMASI MÜMKÜN DEĞİLDİR”
AYM, kararının münasebetinde şunları belirtti:
“Yasama dokunulmazlığını düzenleyen anılan Anayasa kararı uyarınca seçimden evvel yahut sonra bir kabahat işlediği ileri sürülen bir milletvekilinin Meclis’in kararı olmadıkça tutulması, sorguya çekilmesi, tutuklanması yahut yargılanması mümkün değildir. Bu durumda yasama dokunulmazlığı, kural olarak milletvekillerinin tutuklanmalarının önünde direkt Anayasa’dan kaynaklanan bir pürüz oluşturmaktadır.
Anayasa’nın 83. unsurunda milletvekilleri hakkında yasama dokunulmazlığına ait teminatlara yer verilmiş, bu çerçevede yasama dokunulmazlığının istisnasını oluşturan haller belirtilirken Anayasa’nın 14. hususuna atıf yapılarak bu unsurdaki durumların seçimden evvel soruşturmasına başlanmış olması kaydıyla istisna kapsamında olduğu söz edilmiştir.
“KANUN İLE BELİRLENMEMİŞ”
Anayasa koyucu, Anayasa’nı 83. unsurunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasa’nın 14’üncü unsurundaki durumlar’ ibaresi kapsamındaki kabahatlerin neler olduğunu açıkça belirlememiş, kanun koyucu da kelam konusu cürümleri belirleyen bir yasal düzenleme yapma yoluna gitmemiştir. Bu nedenle de derece mahkemeleri, yargılamaya bahis edilen cürmün Anayasa’nın 14. hususu kapsamına giren bir kabahat olup olmadığını kanun koyucu tarafından çıkarılmış bulunan bir kanun metnini yorumlayıp uygulayarak değil, direkt Anayasa kararını yorumlayıp uygulayarak belirlemektedir. O halde derece mahkemelerinin Anayasa’nın 14. unsuruna ait olarak yaptığı yorumun öngörülebilirliği ve makullüğü tabir eden yasallık ölçütüne uygun olup olmadığının kıymetlendirilmesi gerekir. Norm kontrolünde olduğu üzere ferdî müracaat yolunda da Anaysa unsurlarının sonuncu yorum yetkisi Anayasa Mahkemesi’ne aittir.
Anayasa’nın 14. unsurunun üçüncü fıkrasında ‘Bu kararlara alışılmamış faaliyette bulunanlar hakkında uygulanacak müeyyideler kanunla düzenlenir’ kararına yer verilmiştir. Kanun koyucu, ceza kanunlarında birçok cürüm tipini düzenlemiş olmasına rağmen bu cürüm tiplerinden hangilerinin Anayasa’nın 14. hususu kapsamında olduğu, TBMM’nin iradesinin eseri olan bir kanun ile belirlenmiş değildir. Ceza Kanunu’ndaki hatalardan hangilerinin 14. husus kapsamına dahil edileceği ve hasebiyle yasama dokunulmazlığının kapsamı dışında tutulacağı, Anayasa’nın 14. hususunun birinci ve ikinci fıkralarının genel tabirlerine verilebilecek üstte açıklana beklenen yorumlardan hangisinin uygulayıcılar tarafından tercih edileceğine bağlıdır.
“ANAYASA’NIN 83. UNSURUYLA BAĞDAŞMAMAKTADIR.”
Bu prestijle Anayasa’nın 14. unsurundaki durumların kapsamını ortaya koyan yasama dokunulmazlığının teminatlarını sağlayacak öngörülebilirlikte anayasal yahut yasal kuralların bulunmaması karşısında, Anayasa’nın 14. unsurunun üçüncü fıkrasından ve Anayasa’nın seçme, seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkını düzenleyen 67. unsurunun üçüncü fıkrası kararlarından hareketle Anayasa’nın 83. unsurunun ikinci fıkrasında yer alan ‘Anayasa’nın 14. hususundaki durumlar’ ibaresinin kapsamına hangi kabahatlerin girdiği konusunda kanun koyucunun düzenlemesi dışında yargı organlarınca yapılan yorumlarla bellilik ve öngörülebilirliği sağlamanın mümkün olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.
Anılan kararda, gerek yasama dokunulmazlığını muhafaza altına alan Anayasa’nın 83. unsurunun gerekse temel hak ve hürriyetinin berbata kullanılmasını yasaklayan Anayasa’nın 14. hususunun fakat demokrasinin korunması bağlamında ve hak eksenli yorumlandıkları taktirde fonksiyonlarını tam olarak yerine getirebileceği, mahkemelerin kelam konusu anayasal kararları özgürlükler lehine yorumladıkları üzere onları bu türlü bir yorum yapmaya sevk edecek temele ve metoda ait teminatların olduğu bir yasal sistemin de bulunmadığı değerlendirilmiştir.
Netice olarak, somut olayda, 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve 27. Periyot Milletvekili Genel Seçimi’nde milletvekili seçilmesinden ve genel olarak yasama dokunulmazlığına sahip olmasından sonra tahliye edilen müracaatçının, önünde direkt Anayasa’dan kaynaklanan bir pürüz olmasına karşın yine tutuklanarak hürriyetinden mahrum bırakılması, yasama dokunulmazlığına ait garantilerin yer aldığı Anayasa’nın 83. unsuruyla bağdaşmamaktadır.”
