Seyir Derneği’nin bu ay başında düzenlediği Ayvalık Memleketler arası Sinema Festivali’deki “Şu Anlaşılmazlık Problemi: Bir Sineması Anlamamak” panelinin büyük ilgi görmesi elbette şaşırtmadı. Ne de olsa çoğumuzun bir sinema sonrası “O çukurun orada ne işi var” misali akla takılan çeşitli soruları ve hatta hayatı manalandırmaya varabilecek yorumları olabiliyor. Azize Tan’ın yöneticiliğini yaptığı şenliğin danışmanı, müellif Fatih Özgüven ve eleştirmen Aslı Ildır’ın yer aldığı panele direktör Tayfun Pirselimoğlu’nun da katılması tesadüf değil. Antalya ve İstanbul’da ödüllerle baştacı edilen son sineması “Kerr” şenlikleri dolaşmaya devam ediyor ve tam da bu “anlaşılmazlık” mevzuna damardan girmesiyle öne çıkıyor.
‘BAŞKA BİR DÜNYA’
Film özetle, babasının cenazesi için geldiği kasabada bir cinayete şahit olan genç bir adamın (Erdem Şenocak) içinde debelendiği çıkışsızlığı anlatıyor. Pirselimoğlu’nun kendi romanından uyarladığı bu kara sinema, Türkiye’nin Oscar adayı olarak bu günlerde farklı bir ilgi görse de kendisi durumu epey sakin karşılıyor. Ayvalık öncesi seyirciyle buluştuğu Adana Altın Koza’da kapı baca yıktıran ve ek salon açtıran sinemanın geceyarısını aşan sohbetinde “İnkâr edecek değilim, aday gösterilmek beğenilen bir durum ancak filmlerimi de bunun için yaptığımı söyleyemem. Oscar’a atfettiğimiz mana kıymetli lakin Hollywood öbür bir dünya. Münasebetiyle beni sizin kadar heyecanlandırmıyor” kelamlarıyla Oscar mükafatlarına gerçekçi yaklaşıyor. Ayvalık’taki panelde bir direktör olarak sinema muharrirlerinden farklı olarak “Bir sinemaya baktığımda olasılıkları görüyorum. Birçok kişinin güzel dediği sinemada kaçırılmış ihtimalleri görebiliyorum” diyor ve ekliyor: “Ben sinemalarla alakamı ‘anlamak’ üzerine kurmuyorum. Bana orada kıymetli bir ‘şey’ sakladığını işaret eden, sezgisel olarak beni yönlendiren, tefekküre zorlayan sinemaları seviyorum” kelamlarıyla kederini anlatıyor.
“Kerr”, katmerli anlatımıyla izleyicisine keşif imkanı tanıyan sinemalardan. Jale Arıkan ve İstek Akın’ın da rol aldığı, Natali Yeres’in sanat direktörlüğünü, Vildan Erşen’in yapımcılığını üstlendiği sinema, türlü gizemine karşın şahsen içinde yaşadığımız araf ortamına tekabül ediyor. Dön dolaş, ölmüşüz de haberimiz yok misali tuhaf bir yabancılaşma, katmerli bir huzursuzluk ve çelişkilerin altını itinayla çizen incelikli bir mizah. Yinelenmiş ve tekerrürden hatırlayacağınız üzere “kerr”, tekrarın kökü ve “Tekrarda tekamül var mıdır” sorumu çabucak “elbette” diyerek karşılıyor.
BİR SİNEMASI ANLAMAK…
Anlamak hareketiyle ilgili Pirselimoğlu’nun problemli bulduğu bir nokta var. “İçinde yaşadığımız dünya bize ödevler veriyor; bunlardan biri de anlamak. Anlamakla mükellefiz; böylelikle kendimizi daha korunaklı tutabileceğimizi düşünüyoruz. Bu yerine gelmediğinde tedirginlikler başlıyor. Anlaşılamayan sinema huzursuz edicidir; bizi müdafaasız yakalamıştır. Ya onu inkâr eder ya da özel manalar atfederek tehdidini savuşturmaya çalışırız” diyor Pirselimoğlu ve devam ediyor: “Bir sineması ‘anlamak’ da bir hazzın tatminine tekabül ediyor.”
Şimdilerde dijital platformlar üzerinde üretilenler üzerine “Tuhaf biçimde farklı kültürlerin ürettiği sinemaların kıymetli bir kısmı birbirlerine benziyor. Bunların tüketicilerinin global bir algının kesimi olması distopik bir sinemasının konusu değil artık. Münasebetiyle ‘gayet iyi’ anlaşılan sinemaların ezici bir halde arttığını düşünebiliriz” diyerek artık düzgünce tektipleşen üretimlere dikkat çekiyor.
(Erdem Şenocak, sinemanın başrolünde yer alıyor.)
SİNEMA MUHARRİRLERİ NE DEDİ?
- Uğur Vardan (Hürriyet): Andreas Sinanos’un titiz ve etkileyici manzara direktörlüğü, Pirselimoğlu’nun büyük (ve boş) yerleri kullanmadaki mahareti derken “Kerr”, dingin akan ve devridaim yapan büyük bir su kütlesini çağrıştırıyor.
- Aslı Ildır (Altyazı): Tayfun Pirselimoğlu’nun yeni sineması Kerr, donmuş vakitte asılı kalmış bir kasabada geçen Kafkaesk bir kıssa; polisiyeden endişeye uzanırken yer yer karanlık mizahıyla nefes aldıran tekinsiz bir masal.
- Murat Erşahin (Sinema Müzik): Dönemin en olgun, şuurlu ve sinema vaat eden yerli sineması şu ana dek Pirselimoğlu’nun yedinci uzun metraj kurmacası.
- Banu Bozdemir (Beyazperde): Tayfun Pirselimoğlu’nun 2014
tarihli birebir romanından uyarlanan sinemada, ülkemize dair çok fazla done bulabilsek de kozmik bir lisanı yakaladığını da söylemek mümkün. Sonuçta birçok ülkede, hele de günümüzde üç maymunu oynama siyasetleri uygulanıyor ve bunu görmeyen insanların sayısı da her geçen gün artıyor.
