Anayasa Mahkemesi (AYM), bugün kapatma davasında HDP’nin kelamlı savunma yapmama talebini kıymetlendirecek. Uluslararası Af Örgütü de, bu kritik görüşme öncesi davayla ilgili yazılı açıklamada bulundu.
“ULUSLARARASI YÜKÜMLÜLÜKLERİ AÇIKÇA İHLAL EDER”
Kapatma davasının ifade ve örgütlenme özgürlüğünün ihlali olduğu belirtilen açıklamada, şöyle denildi:
“6 Şubat’taki yıkıcı sarsıntıların akabinde kritik değerdeki seçimlere hazırlanırken HDP’nin kapatılması ve geçmişteki ve mevcut yüzlerce HDP üyesine siyasi yasak getirilmesi Türkiye’nin milletlerarası yükümlülüklerini açıkça ihlal eder.
Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) başkanı Devlet Bahçeli’nin ‘terör bağlantıları’ argümanları nedeniyle kamuya açık olarak tekraren HDP’nin kapatılması tarafında davette bulunmasının akabinde Mart 2021’de Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı HDP’nin kapatılması istemiyle Anayasa Mahkemesi’nde dava açtı. Anayasa Mahkemesi, ‘HDP’nin terör örgütü için bir odak haline geldiği’ savlarına ait kâfi kanıt sunmadığına hükmederek iddianameyi Başsavcılığa iade etti. Mahkeme, Haziran 2021’de Başsavcılığın tekrar ilettiği iddianameyi kabul etti.
“BÖLÜNMEZ BÜTÜNLÜĞE MUHALİF EYLEM” İDDİASI
İddianame, HDP’nin ‘devletin ülkesi ve milletiyle parçalanamaz bütünlüğüne’ alışılmamış aksiyonlarda bulunduğunu ve partinin bu tıp aksiyonların odağı haline geldiğini öne sürüyor. HDP, 5 Kasım 2021’de Anayasa Mahkemesi’ne ön savunmasını sunarak partiyi kapatma teşebbüsüne itiraz etti. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, iddianamede ismi geçen 451 kişinin yazılı savunmalarını beklemeden ve incelemeden 30 Kasım’da temel hakkındaki mütalaasını sundu. Mayıs 2022’de Başsavcılık yetkilileri HDP’ye karşı tezleri haklı gösterdiği öne sürülen ek kanıtları mahkemeye sundu lakin savcılığın davaya mevzu suçlamasını destekleyecek somut kanıt sunmadı. Ocak 2023 başında Anayasa Mahkemesi, partinin, başka tüm parlamento kümeleri üzere hak sahibi olduğu Hazine yardımlarının yatırıldığı banka hesabına tedbiren bloke konulmasını istedi. Bloke kararı Mart 2023’te, HDP’nin itirazı üzerine oyçokluğuyla kaldırıldı. HDP’nin 11 Nisan 2023 tarihli duruşmada savunmasını sunması bekleniyor.
“AİHM, BİRÇOK DEFA İHLAL KARARI VERDİ”
HDP, 1993’ten bu yana Türkiye’de anayasaya karşıt aksiyonlarda bulunma teziyle kapatmayla sonuçlanabilecek bir davayla karşı karşıya kalan sekizinci Kürt tabanlı sol siyasi partidir. Bu müddet boyunca beş siyasi parti PKK ile iltisaklı olma suçlamasıyla kapatıldı. Öbür iki parti kendi kendini feshetti. Türkiye’nin taraf devlet olduğu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Kürt tabanlı siyasi partilerin kapatılmasını izleyen tüm müracaatlarda, her şeyden evvel bu partilerin kapatılmasının ‘acil bir toplumsal ihtiyacı’ karşıladığının makul bir biçimde söylenemeyeceği gerekçesiyle birçok kere Avrupa İnsan Hakları Kontratı (AİHS) Husus 11 bakımından ihlal kararı verdi. Kürtlere ait toplumsal ve siyasi sıkıntıları gündeme getirdiği için kapatılan birinci siyasi partinin, PKK kurulmadan çok evvel, 1971’de kapatılan Türkiye Emekçi Partisi (TİP) olduğunu belirtmek kıymetlidir.
Bugüne kadar Türkiye, siyasi partilerin kapatılması yahut bu partilerle ilişkilendirilen bireylere getirilen öteki kısıtlamalara dayalı insan hakları ihlalleri tespitinde bulunan AİHM kararlarını uygulamakta başarısız oldu. Bu kararlar, yetkililerin HDP’li milletvekillerinin dokunulmazlıklarını kaldırarak adil olmayan bir biçimde yargılanmalarının önünü açtığı davalar ile terörle uğraş maddelerinin söz ve örgütlenme özgürlüğü haklarını gereksiz yere kısıtlamak için kullanıldığı davaları kapsamaktadır. Örneğin Aralık 2020’de, AİHM Büyük Daire, HDP’nin eski eş genel lideri Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğu ve yargılanması nedeniyle Türkiye’nin, Demirtaş’ın öteki haklarının yanı sıra kişi özgürlüğü ve güvenliği (Madde 5), söz özgürlüğü (Madde 10) ve seçme ve seçilme haklarını (AİHS Ek 1. Protokol Unsur 3) ihlal ettiğine hükmetti. Mahkeme birebir vakitte, çok geniş bir biçimde oluşturulan ceza kanunlarının, bilhassa de 3713 Sayılı Terörle Uğraş Kanunu ve geniş yorumunun, siyasi muhalefeti söz etmeyi de içeren bir dizi yasal faaliyeti cezalandırmak için kullanıldığı sonucuna vardı. Ayrıyeten, AİHM, siyasi muhalifler hakkında Ceza Kanunu yahut Terörle Gayret Kanunu’nun çeşitli unsurlarından açılan ceza soruşturmaları sonucunda söz özgürlüğü hakkına türel destekten mahrum ve orantısız müdahalelerde bulunulduğunu tespit etti.
“İFADE VE ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜ HAKLARININ İHLALİ OLUR”
HDP’nin kapatılması, söz ve örgütlenme özgürlüğü haklarının ihlali olur ve Türkiye’de insanların kamu işlerinin yürütülmesine katılma imkanını önemli ölçüde zayıflatır. Milletlerarası Af Örgütü, Türkiye yetkililerini, memleketler arası insan hakları hukuku kapsamındaki yükümlülüklerinin gereğini yerine getirmeye ve bu hakların gerektiği üzere korunmasını sağlamak için AİHS, kontratın protokolleri ve geçmiş AİHM karalarına uymaya çağırmaktadır. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı bilhassa, AİHM’in son yıllarda Türkiye yetkililerinin siyasi partileri kapattığı benzeri şartlar nedeniyle örgütlenme hakkı ihlalleri tespit ettiği evvelki kararlarını dikkate alarak HDP’ye karşı kapatma istemiyle açtığı davayı geri çekmelidir.
İlaveten, Memleketler arası Af Örgütü, Anayasa Mahkemesi’ni, mevcut davayla alakalı olan ve vereceği karar için yol gösterici bir temel vazifesi görmesi gereken çok sayıda bağlayıcı AİHM kararını göz önünde bulundurmaya çağırmaktadır. Türkiye devleti, yargı erki dahil bir bütün olarak memleketler arası insan hakları hukukunu korumakla ve ülkedeki herkesin örgütlenme özgürlüğü hakkını özgürce kullanabilmesini teminat altına almakla yükümlüdür.”
