Üretimde tasarruf sağlanırken paraların tartıları da değişti. 1 lira, 8.2 gramdan 6.6 grama geriledi. 50 kuruşsa 6.8 gramdan 5.5 grama düştü. Paranın kalınlığı da yaklaşık yarım milim oynadı.
1 liranın gramajının değişmesi, madeni paraların tartısına nazaran hassas bir formda ayarlanıp çalışan otomatları etkiledi. Metal para ile çalışan otomatların gramajı düşmüş 1 TL’leri para üstü olarak verdiği ve parayı tanımlayamadığı görüldü. 1 TL’nin yükünün değişmesi nedeniyle binlerce otomat yine ayarlandı.
“MALİYETLERİ KURTARDIK”
Gramaj değişikliğiyle ilgili bilgi veren Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Abdullah Yasir Şahin, “Gramajı ile oynadık, içerisinde bulunan krom, nikel üzere madenlerin alaşımı ile oynadık. Yüzde 20 civarında paranın gramajını düşürdük. 1 TL, 8.2’den 6’lı sayılara indirmiş olduk. Gramajı düştü denilen olay bu. 1 buçuk milyar adet ile 950 milyon adet ortasında yıllık metal para üretiyoruz. Bizim bu üretmiş olduğumuz metal paralardan devletin son 2022 yılında 600 milyon TL bir kaybı kelam konusuydu. 1 milyar 250 milyon adet ürettiğimiz paradan ötürü onun alım gücüne nazaran, maliyetleri 600 milyon lira daha fazlaydı. Devletin bu kaybını önlemek niyetiyle alaşımla ve içerisindeki madeni alaşımlarla oynayarak fiyatları olağana çektik. Şu an maliyetleri kurtardık aslında. Yapılmış olan süreç budur” dedi.
Hurdacıların haksız kar ettiği argümanlarına karşılık veren Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Şahin, “Bu büsbütün spekülasyon zira 1 lirayı 1 liraya alan insan bunu ayrıştırmak için sonuç prestijiyle eritecek. Bu ayrıştırma maliyetleri ile birlikte muhtemelen 1 buçuk liraya mâl edecek. 1 buçuk liraya mâl edilen şeyi kaça satacak. Münasebetiyle bu spekülasyondan öteki bir şey değil. Büsbütün ülkemizin ve paramızın prestijini düşürmek için yapılan paylaşımlar” diye konuştu.
“YENİ PARALARI GÖNDERİYOR”
Şahin, birtakım otomat üreticilerinin şikayetleriyle ilgili ise “Otomatlarla alakalı olarak, parayı çıkartmaya karar verdiğimiz vakit Merkez Bankası ile birlikte çalışıyoruz. Üretmiş olduğumuz örnekleri Merkez Bankası’na gönderiyoruz, onlar da tüm bankalara gönderiyorlar. Bankaların bankamatiklerinde bu türlü bir kasvet yok. Otomatlarla alakalı olarak ise aslında otomat üreticilerine de Merkez Bankası yeni paraları gönderiyor, ‘Bundan sonraki otomatlarınızı ve mevcut otomatlarınızı buna nazaran düzenleyin’ diyor. Şayet bunlar düzenlememişse doğal olarak bu türlü problem yaşanabilir zira inceliğe ve yüke hassas metaller bunlar” biçiminde konuştu.
BİLDİRİLMEMİŞ
Otomat üretim fabrikası müdürü Ali Kurtuluş Çelikol ise yaklaşık 1 buçuk aydır eza yaşadıklarını öne sürdü.
Gramaj değişikliğinin bildirilmediğini sav eden Çelikol, “Bilgi gelmediği için de biz bu paraları Darphane’den aldık, otomatlarımıza koyduk. Otomatlar para iadesi yapıyor ancak tekrar geri almıyor. Bundan ötürü halktan çok büyük reaksiyon aldık. ‘Sahte para mı veriyorsunuz?’ diyorlardı. Yaklaşık 1 buçuk aydan beri bu meşakkat ile karşı karşıyayız. Hatta otomatlarımızın üzerine ‘Bu otomatı kullanmayın düzmece para veriyor’ diye yazmışlar. Biz bu otomatlarımızın olduğu yerdeki amirler ile konuştuk, durumun bu türlü olmadığını, Darphane’nin para bastığını belirttik” diye konuştu.
Bu ortada birtakım otomatlarda yaşanan kahır toplumsal medyada da paylaşıldı. İmgelerde, yeni parayı algılayamayan otomatların çalışmadığı görülüyor.
